Zes concrete adviezen voor voedselcoöperaties
Flevo Campus doet onderzoek naar slimme oplossingen voor de stedelijke voedselvoorziening. Die onderzoeken vormen op termijn hopelijk de basis voor een beter en duurzamer voedselsysteem. Programmamaker en politiek analist Felix Rottenberg, die al jaren het ‘It’s the Food, my Friend!’ debatprogramma programmeert, bespreekt zijn selectie uit het Flevo Campus curriculum.
Wetenschappelijke adviezen die uitblinken in concreetheid, zeker als het om voedsel en landbouw gaat, raken niet snel zoek in een grote stapel papier. De Roadmap Korte Ketenontwikkeling door samenwerkende boeren die recent verscheen, is daar een treffend voorbeeld van.
Joost Snels en Marcel Vijn, onderzoekers aan de Wageningen Universiteit, kregen van Flevo Campus de opdracht te onderzoeken hoe agrarisch ondernemers met een stevig businessmodel kunnen inspelen op de toenemende populariteit van ‘regionaal voedsel’. Twee succesvolle initiatieven werden onder de loep genomen: Boerenhart, een coöperatie van boeren in de Gelderse Vallei die gekozen hebben voor levering aan horeca en instellingen, en Oregional, een gebiedscoöperatie van boeren die de in- en verkoop verzorgt in een straal van 40 kilometer rondom Nijmegen.
Snels en Vijn presenteren zes aanbevelingen in de Roadmap (Download hier de PDF):
- Maak duidelijk wat je toevoegt: hoe onderscheidt een initiatief van samenwerkende boeren zich in de markt?
- Wees je als coöperatie bewust van het ondernemerschap dat moeten worden vervuld, iedere dag opnieuw; zorg dat er voldoende kapitaal is, klantgericht wordt gedacht, zorg dat de logistiek op orde is, maak goede afspraken over interne en voortvarende besluitvorming en formuleer een exit procedure voor deelnemers die producten met onvoldoende kwaliteit leveren.
- Bepaal de omvang van de regio waarin je als coöperatie actief wil zijn. Korte keteninitiatieven zijn het meest rendabel binnen een straal van maximaal 50 kilometer.
- Stel duidelijke basiseisen aan het assortiment; zorg dat de deelnemende bedrijven elkaar aanvullen, bevorder herkenbaarheid, alle producten biologisch bijvoorbeeld, alles uit de regio en formuleer kwaliteitseisen.
- Kies een klantengroep met perspectief, en een duidelijk marktsegment. De consumentenmarkt bedienen is heel iets anders dan leveren aan horecabedrijven en instellingen.
- Kies strategische partners: ga een samenwerking aan met partijen die van waarde kunnen zijn, overheden, financiers en regionale partijen die belang hebben bij jouw succes. Zorg dat zij als ambassadeurs optreden en samenwerkende boereninitiatieven in hun eigen netwerken uitdragen.
Het tij keert
De Roadmap-aanbevelingen roepen de associatie met een ‘vliegwieleffect’ op. Als de komende jaren met vernuft en geduld nieuwe initiatieven vorm krijgen, worden consumenten en bedrijven aangesproken op hun verantwoordelijkheid om de ketenontwikkeling te steunen. Neem bijvoorbeeld ziekenhuizen: die kopen hun ‘food en beverage’, hun voedsel en drankvoorziening in bij grote partijen tegen de laagste prijzen. Kwaliteit is daarbij van ondergeschikt belang. Maar het tij lijkt te keren: onder druk van patiëntenorganisaties en artsen krijgt voeding meer prioriteit. Ook ziektekostenverzekeraars zien het belang ervan. Er wordt weer vers gekookt in ziekenhuizen. Hier liggen kansen voor korte ketenontwikkeling. Een coöperatie van samenwerkende boeren kan een alliantie sluiten met bakkerijen en tuinders om ziekenhuizen een totaalpakket van vers en gezond voedsel aan te bieden.
De adviezen in de Roadmap Korte Ketenontwikkeling kunnen ook gelezen worden als een dringend pleidooi voor schaalbewaking. Als het te groot wordt, verliezen agrarisch ondernemers hun greep. En juist binnen een schaal van 50 kilometer liggen er veel mogelijkheden om opgepakt te worden voor directe levering: van de al eerder genoemde ziekenhuizen tot scholen, kinderopvang en bedrijfskantines. Slimme marketing helpt daarbij. Ik ben benieuwd wat een analyse van samenwerkende boeren over een aantal jaar zal opleveren. Winnen de korte ketens aan kracht, en welke nieuwe lessen leren we daarbij?
door Felix Rottenberg
Meer weten over korte ketens? Op 18 maart 2020 organiseert Flevo Campus een meet-up over samenwerking in de keten, specifiek voor Flevolandse boeren en producenten. Kom ook!
